Кейинги йилларда диёримизда пайдо бўлган турли оқимларга мансуб кишилар ўзларича ҳар турли юртлардаги йўлларга интилдилар, аммо инсоф юзасидан ота-боболаримиз эътиқод қилиб келган ҳидоят йўли ҳақида ўйлаб ҳам кўрмадилар.

Дарҳақиқат, далил ва ҳужжатлар асосида яхшилаб тафаккур қилган инсон ўтмишдаги аждодларимиздан бери давом этиб келаётган аҳли сунна вал жамоа йўли, хусусан ҳанфий мазҳабининг ҳар бир аҳкомлари Қурони карим ва ҳадиси шарифлар билан, ўтган салафи солиҳинларнинг йўллари билан пайваста эканлигига шубҳа қилмайди.

Кимдир ўзича ҳадис ёки Қуръондан далил келтирса шошқалоқлик қилиб ота-боболаримиз залолатда бўлган экан деб ўйлаганлар хато қилдилар. Чунки ота-боболаримиз ҳам ўшалар келтирган далилни яхши билишган, шу билан бирга улар билмаган бошқа далилларни ҳам синчиклаб ўрганишиб, бизларга тайёр дастурул амални қолдириб кетганлар. Ким шу йўлдан оғишмай юрса, иншоаллоҳ ҳидоятда бўлгай.

Ана шундай оқимларнинг яна бири “Салафий” оқими ҳақида ҳам ёшларимизни огоҳлантириб қўймоқчимиз.

“Салаф” сўзи арабчада “аввалгилар, олдин ўтганлар” маъноларини билдиради. Араб тилининг изоҳли луғатларида “салафий” сўзи Қуръон ва Суннатга асл манбалар сифатида таянувчилирни билдиради. Кўпчилик уламоларимиз таърифларига кўра пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи ва салламдан кейинги уч авлод “салафи солиҳинлар” (яъни яхшиликда ўтганлар) дейилади. Мусулмон оммаси уларни доимо ҳурмат ва эҳтиром қилганлар.

Аммо кейинги даврларда ўзларини “салафий” номи билан атаб чиққан кимсалар эса мутлақо бошқа гуруҳлар эрур. Улар Қуръон ва суннатда қандай келса тўғридан-тўғри амал қилишни даъво қиладилар. Уламолар уларни “мазҳабсизлар” деб атаганлар. Суриялик машҳур олим шайх Рамазон Бутий “Мазҳабсизлик дўзах устига кўприк қўйиб ўтиш билан баробар” деганлар. Чунки Қуръон ва суннатда қандай келса тўғридан-тўғри амал қилишлик кўплаб хатолик ва ихтилофларни келтириб чиқаради.

Улар айтади: «Аллоҳ бизни бировнинг фикрига эргашиб ибодат қилишга буюрмаган. Шунинг учун, мазҳаб имомига эргашишимиз шарт эмас».

Бу даъволари Қуръон оятларига зиддир. Чунки Аллоҳ таоло билмаган нарсаларимизни олимлардан сўраб, унга амал қилишга буюриб, шундай деган:

«Билмасангиз, зикр аҳлидан сўранг». (Наҳл, 43).

Ушбу оятда Аллоҳ таоло бизларни олимлардан сўрашга ва улар айтган кўрсатмага амал қилишга буюрмоқда.

Яна бошқа бир оятда, Қуръон ва ҳадисдан ҳукм чиқара оладиган мужтаҳидларга эргашишга тарғиб қилиб шундай деган:

«Қачонки уларга эминлик ёки ҳақ тўғрисида бир иш – хабар етса, уни ҳар қаёққа тарқатурлар. Агар уни Расулга ва ўзларидан бўлган ишбошиларга ҳавола қилганларида эди, улардан ишнинг негизини биладиганлари уни англаб етар эдилар». (Нисо, 83).

Уларнинг яна бир даъвоси: «Битта мазҳабга эргашиб ибодат қилишдан кўра, ҳар бир мазҳабдаги тўғри фикрларни олиб, ибодат қиламиз».

Уларнинг бу даъвоси кишини фосиқликка олиб боради. Тасаввур қилиб кўринг, аёл кишига қўли теккан кишининг таҳорати бузилиш ёки бузулмаслиги борасида, имом Шофеий раҳматуллоҳи алайҳнинг «Таҳорати бузилади», деган сўзини олмасдан, Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳнинг: «Таҳорати бузилмайди», деган сўзини олса, шунингдек, бадандан қон чиқиш масаласида имом Аъзамнинг: «Таҳорати бузилади», деган сўзини олмасдан, Шофеийнинг: «Таҳорати бузилмайди», деган сўзини олса, бунда инсон ўзига қулай йўлларни қидириб, динда фосиқ бўлиб қолмайдими?!

Ҳар бир мазҳабдан териб, териб амал қилиш талфиқ яъни беқарорлик дейилади. Бундай йўлни тутган инсон ҳаромни ҳалолга, ҳаромни ҳалолга, макруҳни, мубоҳга, мубоҳни макруҳга чиқарадиган дини суст инсонга айланади.

Салафийларга хос бўлган ғояларнинг бири пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ва бошқа буюк зотларнинг қабрларини зиёрат қилишликни ширк деб эътиқод қиладилар. Ваҳолонки Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам “Ким мени вафотимда зиёрат қилса ҳаётимда зиёрат қилган билан тенг” деганлар.

Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда эса:

“Қабрларни зиёрат қилинглар, чунки у ўлимни эслатади” деганлар. (Муслим ривояти)

Аллоҳим ҳаммаларимизни ҳидоятда барқарор қилсин. Ихтилоф ва залолатдан ҳамиша сақласин.

Исмоил Абдураҳманов,
 Учқўрғон туман”Байтул муқаддас” жоме
масжид имом-ноиби