Ким билан қандай муомалада бўлиш керак?

Аввало душман орттирмасликка ҳаракат қилиш лозим. Мободо, бир киши душманингиз эканлигини билсангиз, хоҳ очиқ, хоҳ яширин равишда унинг андишасидан, ҳаракатидан доимо хабардор бўлиб туринг, ғофил бўлманг. Унга ўзингизни сира қўрқоқ қилиб кўрсатманг.

Душманингиз кичик, кучсиз деб бепарво бўлманг. Хусусан, ўзингизга яқин бўлмаган кишининг душманлигидан кўра кўпроқ яқин бўлган кишининг душманлигидан қўрқинг. Чунки унинг қилган ишини бегона душман қила олмайди, у аҳволингизни сирингизни билади, бегона эса билмайди. Сабр қилинг, душманларингизни кўпайтирманг, ҳақиқий дўстларингизни кўпайтиришга ҳаракат қилинг.

Аччиғингиз келган чоғда ўзингизни босинг, секинлик ва мулойимлик билан сўзланг. Бировни юзига очиқ айта олмаган сўзингизни у йўқ пайтда айтиб, ғийбат қилиб юрманг. Ҳаргиз иккиюзлик, мунофиқ бўлманг. Иккиюзлик кишидан йироқ бўлинг. Чақимчи одамдан ҳам эҳтиёт бўлинг, чунки чақимчининг бир соатда бузган ишини бир йилда ҳам тузатиб бўлмайди. Ҳар қанча улуғ ва муҳтарам бўлсангиз ҳам, ўзингиздан пастроқ одам билан урушманг.

Бир ҳаким айтади: "Балолардан қутулишни истасанг, ўн ишни пеша қил: ўзингдан зўр киши билан урушма, қўпол, сержаҳл одам билан олишиб ўтирма, ҳасадчи билан бир мажлисда бўлма, нодон киши билан мунозара қилма, синамаган кишинг билан дўст бўлма, ёлғончи киши билан муомала қилма, бахил одам билан суҳбатдош бўлма, хотинлар билан бир ерда кўп ўтирма. Қизиққон, рашқ қиладиган одам билан чой ичма ва обрўйингдан жудо бўлишни истамасанг, сирингни бировга айтма".

Агар бир одам сизнинг айбингизни, камчилигингизни айтса, қабул қилиб, камчилигингизни йўқотишга ҳаракат қилинг.

Сизга эҳтиёжини арз этиб келган кишини ҳеч бир камситманг, балки ёрдам қилиб, уни заруриятдан қутқазишга ҳаракат қилинг. Ўзингиздан кичикларга яхши муомала қилинг, уларга меҳрибон бўлинг. Дўст ёки душманингизга мурувватли бўлинг, ҳамманинг олқишига сазовор бўлишни истасангиз, лутф-у карам йўлини тутинг.

Иброҳим Қосимхўжаев ,
Наманган шахар "Ғойибберди махдум" жоме
масжиди имом хатиби